Yatırım yapmamızın başlıca sebepleri mevcut paramızı korumak, kazanç sağlamak ve uzun vadeli gelir elde etmektir. Dünya ekonomisinin giderek kötüye gittiği bu dönemde yatırım yapmak elimizdeki tek fırsattır. Yatırım yapmak veya araştırmak analitik düşünme becerimizi arttıracağı gibi parayı yönetme yönümüzü de geliştirecektir.
Elbette yatırım yapmak için büyük meblağlara gerek yoktur. Düzenli maaş getirisi olmayan gençler de küçük miktarlarla yatırım yapıp kazanç elde edebilirler.
Bilgilendirme: Yatırım araçları bu yazıda bahsedilenlerden çok daha fazladır fakat en önemlilerini sıralamaya özen gösterdik. Keyifli Okumalar.
Vadeli Mevduat
En temel ve basit haliyle paranızı bankaya belli bir süreyle emanet ederek, bu süre sonunda faiz kazancı elde ettiğiniz mevduat hesabı türüne vadeli mevduat hesabı denir. Paranızı vadede tutacağınız vade; günlük vadeli hesap, aylık vadeli hesap veya yıllık vadeli hesap türleri olabilir. Eğer bankanız ile anlaştığınız tarihten önce -vadesi gelmeden- paranızın bir kısmını veya tamamını çekmeye çalışırsanız faiz getirisi elde etmeniz mümkün olmaz. Bazı istisnai durumlarda belirli bankalar vadeli mevduatınızın bir kısmını çektikten sonra kalan kısmı için faiz ödemesi yapabiliyor. Fakat bu durumu öncesinde bankanızla konuşmalı ve bilgi almalısınız.
Bankalar Mevduat Faizlerini Nasıl Belirler?
Mevduat belirleme süreci çok uzun bir süreçtir. Dolayısıyla iki ana başlıkta anlatmak daha doğru olacaktır.
A) Temel Ekonomik Koşullar
Vadeli mevduat faizlerini belirleyen en temel ve önemli olan şey enflasyon ve TCMB faiz politikalarıdır. Müşteriler, bankalara yatırdıkları mevduatın mevcut enflasyon karşısında erimemelerini umut ederler.
Hemen bir örnekle pekiştirelim.
Ülkemizin yıllık enflasyonu %20 olduğunda ve bir vadeli mevduat sahibi A bankasında 1 yıllık vadeli 300.000TL hesap açarsa müşterinin genel beklentisi yıl sonu faiz kazancının %20 veya üzerinde olmasıdır. Fakat herhangi bir sebeple bankadan %15 net kazanç elde ederse %20-%15=%5 parası enflasyon karşısında erimiş olacaktır.
B) Bankaların Dinamikleri:
Bankaların mevduat büyüklüğü; verdiği krediler ve borç yönetimi gibi birçok duruma göre değişir.
Bu yukarıda belirttiğimiz iki ana başlıktaki unsurlar vadeli mevduat faizlerinin düşmesini, yükselmesini veya aynı kalmasını sağlar.
Hisse Senedi
Hisse senedi, şirketler tarafından ihraç edilen ve ortaklık payını gösteren değerli evraktır. Sermayesi eşit paylara bölünen şirketlerin en küçük parçasını ifade eder. Hisse senedi tanımının ardından sıra, bu menkul değerin işlevini açıklamaya gelir. Şirketler, büyüme hedeflerine ulaşmak ve likiditesini artırmak gibi hedeflerle paylarını halka arz ederek yatırımcıların sermayesine ortak olmasına imkân tanır.
Hisse senedi Alım ve Satımı Nasıl Yapılır?
Borsadan hisse senedi almak, birkaç adımla gerçekleştirebileceğiniz bir işlemdir. Pay piyasasında işlem gören bu menkul değerleri, doğrudan borsa üzerinden satın almanız mümkün değildir. Bu işlem için öncelikle bir aracı kurum belirlemeniz gerekir. Ardından sıra, bu aracı kurumda yatırım hesabı açmaya gelir. Yatırım hesabı açmak için istenen yasal prosedürleri tamamladıktan sonra hisse senedi alıp satmaya hazır olursunuz.
Belirlenen Hisse Senedine Alım ve Satım Emri Verme
Borsada işlem gören şirketlerin paylarına sahip olmak için öncelikle hisse senedi alım satım emri vermeniz gerekir. Aracı kurum üzerinden vereceğiniz bu emir, borsaya iletilerek işleme dönüşür. Ardından ilgili hisse, emrin türüne göre yatırım portföyünüzde yer alır ya da sona erer. Bu noktada borsa emir türlerine ayrı bir parantez açmak gerekir. Aşağıda emir çeşitlerine dair ayrıntıları görebilirsiniz.
Piyasa Emri: Piyasa fiyatından hisse alıp satmayı sağlar. Bu emir türünde yalnızca pay miktarını girmek yeterlidir.
Limit Emir: Yatırımcının hisseyi, istediği fiyattan alıp satmasını mümkün kılar. Bu emir türünde işlem, payın fiyatı belirlenen fiyata ulaştığında gerçekleşir.
Stop Emir: Hisse senedini, belirli bir fiyata çıktığında alma ya da düştüğünde satma şansı verir. Böylece elde edilen kâr korunur veya zarar durdurulur.
Stop Limit Emir: Mevcut fiyat hareketi yönünün değişmesi beklendiğinde kullanılır. Örneğin bir hisse senedinin değerinin önce artacağını, daha sonra yeniden gerileyeceğini düşünüyorsanız bu emri tercih edebilirsiniz.
Takip Eden Emir: “İz süren” olarak da adlandırılan bu emir türüyle düşüşün sona erdiği yerden alım; yükselişin tamamlandığı noktadan satım yapmak mümkün olur.
Hisse senedi almak ya da satmak için yatırım stratejilerine göre bu emirlerden faydalanabilirsiniz. Örneğin sizin için önemli olan daha iyi fiyatsa limit emrine yönelebilirsiniz. Zira limit emri, hisseyi hedeflediğiniz fiyattan alıp satmanıza olanak tanır. Eğer mevcut kârınızı veya zararınızı durdurmak istiyorsanız stop limit emrinden destek alabilirsiniz.
Hisse Senedi İşlemlerinde Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Hisse senedi almak isteyenlerin dikkat edeceği konuların başında yatırım yapılacak şirketin seçimi gelir. Mevcut mali verileri güçlü ve büyüme potansiyeli yüksek olan firmaların paylarını satın alarak yatırım hedeflerinize ulaşabilirsiniz. Ancak doğru hisse seçimi, kazançlı yatırımlar için tek başına yeterli değildir. Hisse senedi işlemlerinde şu noktaları da göz önünde bulundurmalısınız:
Araştırma ve Analiz: Hisse senedi hesabı açtıktan sonra sizi, detaylı bir araştırma ve analiz süreci bekler. Şirketin mali durumunu, performansını, sektör trendlerini ve geleceğe dair tahminleri öğrenerek doğru yatırım kararları alabilirsiniz.
Risk Yönetimi: Yatırım yaparken mutlaka riskleri hesaba katmalısınız. Örneğin hisse senedi satın almak için kullandığınız sermayenin ne kadarını kaybetmeye hazır olduğunuzu ölçebilirsiniz.
Portföyü Çeşitlendirme: Sermayenizi sadece birkaç hisse senedine bağlamak yerine portföyünüzü çeşitlendirmenizde fayda vardır. Farklı sektörlerden hisse senetleri seçmek, riskinizi dağıtmanıza yardımcı olabilir.
Piyasaları İzleme: Piyasalardaki gelişmeler, hisse senedi fiyatlarını belirleyen faktörler arasındadır. Bu nedenle finansal haberleri, piyasa trendlerini ve bu gelişmelerin hisse senedi fiyatlarına etkilerini düzenli takip etmeniz önemlidir.
Yurt Dışı Borsalarından Hisse Senedi Alınabilir Mi?
Elbette, öncelikle uluslararası aracı bir kurum desteğiyle yatırım hesabı açmanız gerekir. Yabancı hisse alım satımı Forex piyasasında gerçekleştirilir. Bu sayede dünya pazarında büyük ve aktif rol oynayan şirketlerin hisse senetlerine sahip olabilirsiniz.
Fon
Yatırım fonları halktan toplanan paralar karşılığı, ortaklık payı, tahvil gibi sermaye piyasası araçlarından ve kıymetli madenlerden oluşan portföyleri yönetirler. Her bir yatırımcı fonun sahip olduğu portföyün bir kısmını temsil eden katılma payını alarak fon portföyüne ortak olurlar.
Portföy genel anlamıyla bir kişi veya kuruluşun sahip olduğu varlıkların tamamını ifade eder.
Fondan Nasıl Gelir Elde Edilir?
İlk olarak fon sahip olduğu menkul kıymetlerden kar payı ve/veya faiz geliri elde eder. Fon elde ettiği bütün gelirini fon portföy değerine yansıtır.
Fonun sahip olduğu menkul kıymetlerin fiyatı artabilir. Eğer fon fiyatı yükselen bu menkul kıymeti satarsa sermaye kazancı elde eder. Fon elde ettiği bu sermaye kazancını veya zararını fon portföy değerine yansıtır.
Eğer yatırım fonu fiyatı yükselen menkul kıymeti satmıyor elinde tutuyorsa katılma paylarının fiyatı artar.
Yatırımcılar katılma paylarını sattıklarında fonlarının portföyünde o ana kadar gerçekleşen azalış-artışlardan paylarını alırlar.
Yazar Notu: Katılım payı, yatırımcının fon portföyüne kaç adet payla ortak olduğunu ifade eder.
Fon Türleri Nelerdir?
Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak;
Yerli ve/veya yabancı kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "Borçlanma Araçları Şemsiye Fonu",
Yerli ve/veya yabancı ihraççıların paylarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "Hisse Senedi Şemsiye Fonu",
Borsada işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile kıymetli madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "Kıymetli Madenler Şemsiye Fonu",
Diğer fonların ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlar "Fon Sepeti Şemsiye Fonu",
Portföyünün tamamı devamlı olarak, vadesine en fazla 184 gün kalmış likiditesi yüksek para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan ve portföyünün günlük olarak hesaplanan ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 45 gün olan fonları kapsayan şemsiye fonlar "Para Piyasası Şemsiye Fonu",
Portföyünün tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile kurulca uygun görülen diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlar "Katılım Şemsiye Fonu",
Portföy sınırlamaları itibarıyla yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonları kapsayan şemsiye fonlar "Değişken Şemsiye Fon",
Katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılmak üzere kurulmuş olan fonları kapsayan şemsiye fonlar "Serbest Şemsiye Fon",
Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç yatırımının üzerinde belirli bir getirinin bilgilendirme dokümanlarında belirlenen esaslar çerçevesinde belirli vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödenmesi;
Uygun bir yatırım stratejisine ve garantör tarafından verilen garantiye dayanılarak taahhüt edilen fonları kapsayan şemsiye fonlar "Garantili Şemsiye Fon",
Uygun bir yatırım stratejisine dayanılarak en iyi gayret esası çerçevesinde amaçlanan fonları kapsayan şemsiye fonlar "Koruma Amaçlı Şemsiye Fon"
Kimler Fon Kurabilir?
Ana faaliyet konusu yatırım fonlarının kurulması ve yönetimi olan portföy yönetim şirketleri fon kurabilirler.
Gayrimenkul
Alınabilen, satılabilen veya kiralanabilen her türlü arazi ve binayı kapsayan terimdir. Bu endüstri karmaşık olduğu kadar kazançlıdır da. Lakin yatırım yapmadan önce farklı gayrimenkul türlerini anlamak ve araştırmak gerekir.
Gayrimenkul Nedir?
Bir araziyi veya üzerindeki binalardan oluşan herhangi bir taşınamaz mülkü ifade eden gayrimenkuller; konut mülklerini, ticari mülkleri, endüstriyel mülkleri ve hatta boş araziyi içerirler. Ayrıca, belirli bir arazi parçasında bulunan petrol, gaz ve mineraller gibi doğal kaynaklar da gayrimenkul kapsamına girer.
Gayrimenkul Türleri
Her biri kendine özgü özelliklere ve yatırım potansiyeline sahip birkaç farklı gayrimenkul türü vardır. En yaygın emlak türlerini daha ayrıntılı olarak inceleyelim.
Konut amaçlı gayrimenkul; evler, apartmanlar ve kat mülkiyeti gibi yaşamak için tasarlanmış herhangi bir mülkü ifade eder. Konut gayrimenkulleri ayrıca müstakil evler, çok aileli evler ve yazlık evler olarak kategorize edilirler.
Ticari Gayrimenkul
Ofis binaları, perakende mağazaları, oteller ve depolar gibi iş amacıyla kullanılan herhangi bir mülk anlamına gelir. Ticari gayrimenkuller ayrıca ofis alanı, perakende alanı, endüstriyel alan ve konaklama alanı olarak kategorize edilirler. Her ticari gayrimenkul türünün kendine özgü özellikleri ve yatırım potansiyeli vardır. Örneğin; ofis alanı genellikle birincil iş yeri olarak kullanılmak üzere işletmelere kiralanırken, perakende alanı vitrin olarak kullanılmak üzere işletmelere kiralanır.
Tarımsal Gayrimenkul
Çiftçilik ve ormancılık gibi tarımsal amaçlarla kullanılan mülklere denir. Tarımsal gayrimenkul ayrıca ekin arazisi, mera arazisi ve kereste arazisi olarak kategorize edilir. Her tarımsal gayrimenkul türünün kendine has özellikleri ve yatırım potansiyeli vardır. Örneğin; ekin arazisi tipik olarak mahsul yetiştirmek için kullanılırken, mera arazisi hayvan otlatmak için kullanılır.
Gayrimenkulde nasıl gelir elde edilir?
Gayrimenkul, gelir elde etmek ve uzun vadeli bir birikim oluşturmak isteyen kişiler için popüler bir yatırım seçeneğidir. Gayrimenkulden gelir elde etmenin birkaç yolu vardır. Seçeceğiniz stratejiler yatırım hedeflerinize, bütçenize ve risk toleransınıza bağlıdır.
Kiralama, yenileme ve satma gibi yollarla gelir elde edebilirsiniz.
Bono ve Tahvil
Herkes gibi devletler de borçlanır. İhtiyaçları olan kaynağı toplamak için çıkardıkları kağıtlara tahvil ve bono diyoruz.
Tahvil ve bonolar yatırımcı açısından getiri sağlayan yatırım araçları olurken, devletler için de uzun vadeli finansal kaynak sağlayan ekipmanlardır. Bu kâğıtlar devletlerin kısa ve uzun vadeli finansman ihtiyaçları için çıkarılır.
T.C. adına bono ve tahvil ihracı Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılır.
Bu yazıdaki hiçbir cümle, kelime veya başlık yatırım tavsiyesi değildir. Yatırım yapma yoluna girdiyseniz bankanızla görüşmenizde çokça fayda vardır.
Comments